Akcja trzech na jedną

Zacznę od Pjongczangu, bo później już może nie być okazji. Wbrew zasadom polszczyzny, ale zgodnie z ustaleniami Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych, nazwę miasta-gospodarza trwających właśnie zimowych igrzysk olimpijskich pisze się przez „j”. Trochę to dziwne, bo po spółgłosce „p” aż prosi się o samogłoskę, czyli „i”. Dobrze chociaż, że jak należy Pjongczang odmienia się przez przypadki.

Szczerze mówiąc, nie przepadam za igrzyskami zimowymi. Nie kręcą mnie, w przeciwieństwie do większości mojej rodziny, krewnych i znajomych, nawet skoki narciarskie. Wręcz obiecywałem sobie, że nie będę tracił cennego czasu, a pracę zaniedbam najwyżej dla hokeja na lodzie, bez którego – jak letnich bez lekkiej atletyki – nie wyobrażam sobie igrzysk zimowych.

Słowa danego sobie tak pochopnie oczywiście nie dotrzymałem. Wstaję wcześniej niż zwykle, idąc do łazienki szukam pilota, a w drodze powrotnej już skaczę po kanałach. Z rozpędu zapowiedziałem na Twitterze amnestię dla komentatorów piłki nożnej. Do końca igrzysk mogą pleść, co tylko ślina im na język przyniesie. Dochodzą mnie słuchy, że wielu stara się jak najlepiej wykorzystać tę okazję.

Do nich jeszcze zdążę wrócić, teraz wracajmy do hokeja. Turniej olimpijski zaczął się od meczów kobiet. Szczerze? Może finały, ale meczów grupowych nie dało się oglądać. Słuchać zresztą też nie za bardzo. „Lista strzelców”, „dwa na jednego”, „trener Japonek wycofa bramkarza”, „jak to ocenią sędziowie” (a kobietom sędziują kobiety) – to przykłady z zaledwie jednej tercji. Słabo się przygotowali do pracy panowie komentatorzy, bo do końca meczu nie zauważyli, kto grał.

Następnego dnia poprawili się, ale tylko trochę. Opowiadali bowiem o „akcji trzech na jedną”. Spojrzałem na zegarek, do dwudziestej drugiej i bloku programów dla dorosłych brakowało jeszcze kilku godzin... „Ona była tym, która atakowała” – czyżby właśnie objawiła się trzecia płeć? „Zawodniczka wróciła z ławki kar i mamy pięciu na czterech”... Ręce opadają, pilot wypada z dłoni, a ja – bo w tych okolicznościach nie wypada zrobić już nic innego – odpalam komputer i wracam do pracy.

Leń w olimpijskiej formie, więc łatwo wygrywa. Wstaję od laptopa, przepraszam się z telewizorem. Przerwa była na tyle długa, że włączam się na inny mecz z innymi komentatorami. Ci już zdążyli się zorientować, że mają do czynienia z kobietami, bo mówili o strzelczyniach goli, ale również o „sędzinach”. Nie wiem, czy MKOl i IIHF zgodziły się, aby mecze na igrzyskach prowadziły żony sędziów. Na wszelki wypadek może przypomnę, że w liczbie pojedynczej są „ten sędzia” i „ta sędzia”, zaś w mnogiej – „ci sędziowie” i „te sędzie”. Od razu muszę zastrzec – bo ktoś może mi odpłacić złośliwością i zarzucić podejście nadto ortodoksyjne – że w języku potocznym można sobie pozwolić na „sędzinę”. Od osób, które – świadomie lub nie – są nauczycielami polskiego dla tysięcy telewidzów, należy jednak wymagać trochę więcej niż zaliczenia na tróję.

Ile razy podczas igrzysk, które dopiero dobijają do półmetka, usłyszałem „idealny remis”, „póki co” czy „w cudzysłowiu”, z braku czasu nie liczę. Wzruszyła mnie natomiast uwaga komentatora skoków narciarskich (tak, nie zdzierżyłem i oglądam prawie wszystko jak leci, nawet saneczkarstwo, curling i narciarstwo prawie tak dowolne, jak szyk przestawny w języku komentatorów telewizyjnych). Jeden z nich powiedział mianowicie, że zawodnik „skoczył 90 ledwo metrów”. „Ledwo 90” bym zrozumiał, ale „ledwo metrów”? Też bym wolał skoczyć 90 jednostek większych od metra, jednak żadna nie przychodzi mi do głowy. Najbliższy metra jest jard, lecz krótszy, więc „90 ledwo jardów” miałoby nawet jakiś sens.

Igrzyska skończą się za dziewięć ledwo dni, zatem następny odcinek może być już o piłce nożnej. Nic nie trwa wiecznie, a zwłaszcza amnestia ogłoszona przez kogoś, kto oszukuje samego siebie. 

Orka na ugorze

Pokochaliśmy urlopy za granicą. Jedni szukają tam odpoczynku na plaży, inni wolą wycieczki objazdowe, a ja mógłbym całymi dniami siedzieć przed telewizorem i oglądać programy informacyjne. Niestety – nie wszędzie. Siedzieć przed telewizorem, oglądać programy informacyjne, nie rozmieć ani słowa i dzięki temu nie mieć pojęcia, jakie poglądy polityczne ma dziennikarz czy prezenter – marzenie!

W Polsce granica między informacją a komentarzem zatarła się nie wczoraj, nie po ostatnich wyborach nawet, a dużo wcześniej. Nikt nie poczuwa się do winy, a przecież winni jesteśmy my wszyscy – my, czyli ludzie mediów. Jako telewidz wolałbym nie wiedzieć, czy ten redaktor sprzyja partii X, a tamta redaktorka sympatyzuje z partią Y. Fakt, że dziennikarze nie kryją swoich poglądów, przyjąłem jednak do wiadomości, ale równie entuzjastycznie jak radę, aby unikać kopania się z koniem.

Poglądy polityczne można mieć różne, ale trzeba umieć je wyrażać. Na początku tego tygodnia Sejm przyjął ustawę o Instytucie Pamięci Narodowej; tę, na mocy której polska prokuratura ma po całym świecie ścigać mówiących i piszących o „polskich obozach śmierci”. Wszystkie telewizje o tym poinformowały, ale jedna – ta słynąca z pasków wyjątkowo oryginalnych w treści (bo w formie nic nadzwyczajnego, pasek jak pasek) – ujęła temat tak: „Polska walka o zakłamywanie historii”.

To, niestety, efekt nieuctwa. Nauczyciele języka polskiego, ci wszyscy, którzy autorowi (autorce?) tego sformułowania stawiali oceny od dostatecznej w górę, którzy przepuszczali go (ją?) z klasy do klasy, powinni się teraz wytłumaczyć, za co przez tyle lat brali pieniądze. „Polska walka o zakłamywanie historii” byłaby śmieszna, gdyby nie dotyczyła wyjątkowo poważnego tematu.

Nieumiejętność poprawnego skonstruowania prostego – wydawałoby się – zdania może być również zabawna. Reporter pewnej stacji radiowej przez cały poranek biegał z mikrofonem po mieście, zaczepiał ludzi i pytał, „czy mieszkanie z rodzicami po trzydziestce ma sens”. Siedziałem w domu, więc mnie nie zaczepił. Może powinienem był zatelefonować do redakcji i wyjaśnić, że osoba niepełnoletnia jednak powinna mieszkać z tatą, mamą albo innym opiekunem prawnym? Albo dyskretnie, na przykład pisząc mejla, podpowiedzieć, że zwrot „po trzydziestce” wystarczy przestawić w inne miejsce zdania, bo nie o wiek rodziców tu przecież chodzi?

Rano posłuchałem radia, wieczorem włączyłem telewizor. Mecz jak mecz, komentarz też taki sobie, ale zdanie „Trener go lubi i często gra w podstawowym składzie” warto wyróżnić. Aha, tak bardzo go lubi, że gra zamiast niego i nie daje mu zarobić... Jedna z moich polonistek – nie mogę sobie przypomnieć, czy w podstawówce, czy w liceum – sypała podobnymi przykładami jak z rękawa. Choćby takim: „Rolnik orał pole, a kamienie wchodziły mu w zęby”. Zaczynam się niepokoić, czy ten komentator nie miał tej samej nauczycielki co ja...