Leje jak wół do karety

Tydzień temu uczestnicy debaty prezydenckiej weszli tu poza kolejnością. Stali bohaterowie tego blogu zapewne wybaczą i im, i mi, że musieli trochę poczekać na już zapowiedziany wątek o rozbijaniu związków frazeologicznych.

W dziennikarstwie sportowym... Stop! – dygresja zbyt długa, żeby ją upchnąć w nawias i jeszcze starannie opatrzyć interpunkcją. Jerzy Chromik... Wróć, jeszcze raz, od początku! Przez siedem lat i sześć miesięcy, co do dnia, pracowałem w „Expressie Wieczornym”, o czym na pewno już tu kiedyś wspominałem. Ostatnim kierownikiem działu sportowego tej gazety był właśnie Jerzy Chromik. Jurek bardzo lubił powtarzać, że nie ma dziennikarstwa sportowego, politycznego, miejskiego czy sensacyjnego – jest tylko dziennikarstwo albo dobre, albo złe.

W dziennikarstwie sportowym – przepraszam, Jurku (proszę zwrócić uwagę na użycie wołacza, który we współczesnej polszczyźnie czuje się coraz bardziej zaniedbywany), ale tak mi akurat teraz pasuje – chyba najczęściej rozbijanym związkiem frazeologicznym jest „twardy orzech do zgryzienia”. Dlaczego tak wielu moich kolegów mówi i pisze o „trudnym” orzechu – nie mam pojęcia. Niełatwym orzechem do zgryzienia jest na pewno owoc palmy kokosowej, lecz trudność tkwi nie tylko w jego twardości, ale i rozmiarze. W każdym razie wszystkie słowniki frazeologizmów podają „trudny orzech” jako przykład błędu.

Podobnie jest z poprzeczką. Każdy, kto choć raz przeszedł się po boisku lekkoatletycznym, na pewno zauważył, że poprzeczkę się zawiesza. „Wysoko stawiają poprzeczkę” chyba tylko ci, którzy w szkole wyłącznie kopali piłkę albo w ogóle byli zwolnieni z lekcji wuefu. A szkoda, bo – jak widać – dobry wuefista może być bliskim sojusznikiem polonisty. Jeśli zatem chcecie przed kimś postawić zadanie trudne, lecz możliwe do wykonania, to po prostu „wysoko zawieście poprzeczkę”.

A co się stanie, jeśli zadanie nie zostanie wykonane? Wielu komentatorów proponuje „najmniejszy wymiar kary”. Być może dlatego, że wymiar kojarzy im się z rozmiarem, a jeśli rozmiar, to oczywiście duży lub mały ze wszelkimi konsekwencjami stopniowania tych przymiotników. Kara (nie mylić z karanymi) lubi natomiast wymiar niski lub wysoki, najniższy lub najwyższy (zwłaszcza tego ostatniego każdy oskarżony chciałby uniknąć).

Już nie pamiętam, czy to w szkole podstawowej, czy już w liceum na przerwach bawiłem się z kolegą w rozbijanie i łączenie członów polskich przysłów. Dwa, z których byliśmy najbardziej dumni, zapamiętałem do dzisiaj: „Leje jak wół do karety” i „Baba z wozu na pochyłe drzewo”. Wprawdzie przysłowia to nie związki frazeologiczne, ale odpadły od nich niewiele dalej niż jabłko od jabloni, więc lepiej ich jednak nie mieszać.

Chyba że trochę się wam nudzi w pracy i akurat przyszło wam do głowy jakieś nowe przysłowie.